چالش‌های حسابرسی پولی و بانکی؛ راهکارها و پیشنهادها رویکرد حسابداری تعهدی یا نقدی؟کدام‌یک؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام گروه اقتصاد دانشگاه پیام نور و قائم مقام بانک مرکزی ج.ا.ا

2 مشاور قائم مقام بانک مرکزی

چکیده

مسئله حسابرسی از مسائل مهم در نظام مالی و بانکی ایران است. همچنین عدم حسابرسی مناسب، منجربه افزایش تورم و مشکلات مربوط به توزیع‌درآمد گردیده است. یکی از موضوعات مهم در این زمینه مبنای حسابداری‌تعهدی و نقدی است. بنابراین این مقاله به دنبال مدل حسابداری بهینه به‌منظور تحقق شفافیت، مدیریت کارآمد هزینه و درآمد، و کنترل نقدینگی و تورم است. لذا با‌استفاده از منابع مختلف علمی، و‌با دو روش تحقق اهداف و تطبیق بامبانی اسلامی، به پاسخ این سوال پرداخته شده‌است. نکته مهم این است که حسابداری در بخش بانکی به‌علت قدرت خلق پول بانکها به‌ویژه در شرایط اخیر اقتصاد ایران، دارای تحلیل متفاوتی باحسابداری در دیگر بخشها‌است و‌لذا تغییرات قابل توجهی در این زمینه رخ داده‌است. این تحقیق بعد از بررسی انواع حسابداری و روند تغییرات در بخش بانکی ایران، به برخی مفاهیم مرتبط پرداخته وبعد از آسیب‌شناسی نظام حسابداری، به‌تحلیل انواع مبانی حسابداری بر اساس دورویکرد هدف‌محور و رویکرد تطبیق با مبانی‌اسلامی پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که عمدتا ناترازی بانکها، افزایش نقدینگی، پایه پولی و تورم؛ افزایش بی‌ضابطه هزینه‌ها و کاهش درآمدهای بانکی، افزایش مطالبات غیرجاری، ازآسیب‌های اصلی حسابداری‌تعهدی ایران است. لذا، اولا برای محاسبه سود بانکها باید همواره حسابداری‌نیمه‌تعهدی در نظر گرفته‌شود؛ ثانیا برای شفافیت از حسابداری تعهدی کامل نیز در کنار حسابداری نیمه تعهدی استفاده گردد. ثالثا، همزمان با این روند ناظران بانکی نیز با کمک از کنترل مقداری ترازنامه به منظور کنترل تدریجی درآمدها و هزینه‌ها به صورت واقعی نظارت مناسبی را بر نظام بانکی اعمال نمایند.

کلیدواژه‌ها


Smiley face

اکرمی، سیدرحمت اله، فعال قیومی، علی، و قدیریان آرانی، محمدحسین(1396)، گذار از حسابداری نقدی به تعهدی در بخش عمومی: دوره زمانی موردنیاز. حسابداری دولتی، 3(2 (پیاپی 6) )، ص: 9-18.
ایمان داداشی، ایمان کارنما، میر حمید سادات سلماسی(1397)، تأثیر پیاده‌سازی حسابداری تعهدی در بخش عمومی بر پاسخگویی دولت، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره 10، شماره 40، شماره پیاپی 40، بهمن 1397، ص: 187-214
ایمانی، محمد، لیلا بندری، و علی پناهی(1382)، بودجه‌ریزی و حسابداری تعهدی(ویرایش اول)، مرکز پوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات برنامه و بودجه، شماره مسلسل: 6863
باباجانی، جعفر(1385)، حسابداری و کنترلهای مالی دولتی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
باباجانی، جعفر، و شکرخواه، جواد(1391). مدل مناسب حسابداری برای بانکداری اسلامی در ایران با تأکید بر عقود مشارکتی. بورس اوراق بهادار، 5(17)، 163-192
باباییان، علی؛ یاوری، علی؛ حسن پور، داود، امکان سنجی به‌کارگیری مبنای تعهدی تعدیل شده در نظام حسابداری و گزارشگری مالی در ناجا، نشریه مدیریت منابع در نیروی انتظامی؛ زمستان 1392، شماره 4
بدری، احمد(1395)، چرخه معیوب سود موهوم، روزنامه دنیای اقتصاد، یک‌شنبه ۱۰ بهمن ۱۳۹۵، شماره ۳۹۷۰
بدری، احمد، علی ابراهیم‌نژاد و علی طهماسبی ترشیزی(1397)، مدیریت سود و قیمت‌گذاری ریسک در صنعت بانکداری؛ شواهدی از ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات تجربی حسابداری مالی، سال 15، شماره 60، زمستان 1397، ص: 1 – 3
پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران(1395)، صورت‌های مالی بانک‌های ایران در آیینه تغییر، باهمکاری معاونت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، کارگروه مطالعاتی IFRS در صنعت بانکداری، پاییز 1395.
حیدری، هادی، و ایمان نوربخش(1396)، درآمد در معرض خطر بانک و قالب جدید گزارشگری صورت‌های مالی بین‌المللی (IFRS) مطالعه موردی یکی از بانک‌های خصوصی کشور؛ پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
درودیان، حسین؛ سیدمهدی حسینی دولت آبادی(1400)، نا ترازی پنهان در شبکه بانکی ایران (1393-1396): تحلیل چیستی و ریشه‌ها، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر اقتصادی.
شهروی، محمدرضا(1401)، بررسی و شناسایی مولفه‌های حسابداری تعهدی، مجله آفاق علوم انسانی، خرداد1401، شماره 62 ، ص: 19- 31
صفرزاده، محمدحسین، دهپور، پرستو(1400)، محدودیت‌های به‌کارگیری مبنای تعهدی در بخش عمومی‌کشور ایران، چشم انداز حسابداری و مدیریت، 4(47)، ص: 139-149.
طالب نیا، قدرت اله، البرزی، محمود، و زارعی، بتول(1390)، ارایه الگوی اقتضایی برای فرایند انتقال از مبنای نقدی به مبنای تعهدی در حسابداری دولتی ایران. دانش حسابداری، 2(5)، 51-73.
قرنی، ق. (1387 )، آشنایی با سیستم حسابداری تعهدی و طبقه بندی تسهیلات، جزوه آموزشی، بانک ملی، تهران.
عبدالهی، حسین، تقی نتاج، غلامحسن، موسویان، سیدعباس(1396). «الگوی مطلوب حسابداری متناسب با نظام بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، 17(68)، ص: 153-184.
محرابی، لیلا و فرشته ملاکریمی(1395)، پیچیدگی‌ها و چالش‌های عملیات حسابداری انواع عقود در نظام بانکی؛ پانزدهمین جلسه از سلسله جلسات نقد و بررسی پژوهش‌های بانکداری و مالی اسلامی با موضوع «حسابداری تخصیص منابع (مضاربه، سرمایه‌گذاری و اجاره به‌شرط تملیک) در بانک‌داری اسلامی» با ارائه دکتر مهدی طغیانی و حضور دکتر جواد شکرخواه، یازدهم اسفند 1395، کد : 272983، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
والی‌نژاد، مرتضی(1384)، مجموعه قوانین و مقررات ناظر بر بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری(ویرایش دوم)، جلد اول، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، پاییز 1384.
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 5
فصلنامه بهار
اردیبهشت 1404
صفحه 11-56
  • تاریخ دریافت: 13 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 29 شهریور 1403
  • تاریخ پذیرش: 13 اسفند 1403
  • تاریخ انتشار: 15 اردیبهشت 1404